Shkrime

Një rrugëtim nga mesjeta gjer sot, mbi fjalët "Perëndi" dhe "Zot" në gjuhën shqipe. Lexoni shkrimin në PDF, 17 faqe, në linkun më poshtë: Perëndia dhe Zoti në gjuhën...

Dialektika vendore e ortodoksisë

Çdo kishë vendore, siç janë kishat autoqefale të besimit ortodoks, ka disa shenja historike, përveç gjuhës, që funksionojnë si pika kulturore. Këto ngjyresa rëndom lidhen me ngjarje e mite që janë ngurtësuar si të padiskutueshme në ndërgjegjjen kombëtare të anëtarëve...

Përkufizimet e përkatësive

Duke qenë një popull më i larmishëm se fqinjët, sidomos në pikëpamjen spirituale, shqiptarët e kanë të vështirë të formulojnë shqetësimet e tyre kulturore me terma bashkëkohorë. Ndërsa etërit e kombit-shtet dështuan të na trashëgojnë fenë mbarëshqiptare të premtuar,...

Fan Noli në fe

Hear, o Israel! (Noli, 1964) Pyetja e përfolur është se çfarë lidhje kishte Fan S. Noli me fenë, për të sendërgjuar në vijim ideologjema të njohura, ndonëse të panjohura. E nisim këtë debat me parakushtin se cilësia fetare e një njeriu nuk mund të çanësohet saktësisht...

Dialektika e flamurit

Çfarë vendi ka flamuri kombëtar në kishën ortodokse shqiptare? Pyetja shtrohet për të përvijuar vetëvendosjen e simbolit në kishë, si veçori kulturore e ortodoksisë shqiptare, por dhe ndërvarjen e mundshme me shtetin. Përderisa autoqefalizimi i krishtërimit ortodoks,...

Kryqëzim-shkryqëzim i relievit

Është nevojë shpirtërore e psikologjike e ushtruesit të besimit ortodoks, për ta ngulur veten mes disa simboleve, të cilat rëndom i ka të paradhëna e jo të përzgjedhura. Bashkëvendosja e ortodoksit me simbolet hyjnore kërcënohet gjithmonë nga vetëvendosja e tij,...

Për një ikonografi shqipfolëse

Ka mjaft shqiptarë ortodoksë që nuk e kanë dëgjuar ende se ikonat me shkronja shqipe janë tejembanë ortodokse dhe njësoj të hirshme me ato që kemi në greqishte: Të barasvlefshme, të njëzëshme e të barabarta sipas të gjitha sendeve. Në qoftë se ikonat e njohura në...

Ngjyresa politike në emrin e Jezuit

Drejtshkrimi i emrit Jezu përmban një zonë debatuese të terminologjisë ortodokse në shqipe, e ngarkuar me ngjyresa ideologjike. Në fakt ky debat është dokumentuar i tillë në gjithë literaturën kishtare në gjuhën tonë. Por sot, mbasi është krijuar një gjuhë e provuar...

Terminologjia ortodokse në shqipen e sotme

Me rimëkëmbjen e vrullshme të Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë, një proces i vështirë dhe i gjatë, tej kohës së brezave tanë, po lindin pyetje të natyrshme për sa i përket tipareve të plota të një kishe vendore. Përcaktuese në këtë perspektivë është gjuha e...

LEGJISLACIONI

Kulti i Anastasit dhe shkombëtarizimi i Kishës

Komentar i Statutit të ri të KOASh-it (2006). Lexoni trajtesën e plotë (70 faqe) në PDF, në linkun më poshtë: Komentar i Statutit të ri të KOASh-it (2006) ...

Shkarkimi i Kryepeshkopit, sipas legjislacionit ortodoks

Nevoja e legjislacionit ortodoks, tej së drejtës kanunore të shkruar në shekujt e parë të krishtërimit, ka dalë nga përvoja e dhimbjes së një institucioni sa hyjnor aq dhe njerëzor. Pasojat, pra, që ka sjellë vullneti i sëmurë i disa anëtarëve të Kishës, të vegjël a...

Kur zyrtarizohet gjuha në rajon

Emri zyrtar i kishës sonë është Kisha Ortodokse Autoqefale e Shqipërisë (Me th-të dhe me dh-të e Korçës së viteve 20, siç ripërdoren sot tek mbiemri Orthodhoks). Mund të quhet edhe “Kisha ortodokse shqiptare”, në një referencë kuptimplote, por këtë të fundit ne nuk e...

Legjislacioni ortodoks dhe diaspora

Statuti i Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë, fuqizuar në vitin 1950, ligjëron se KOASH-i përbëhet “prej të gjithë Orthodhoksëve që banojnë brënda territorit të Republikës Popullore të Shqipërisë si edhe prej atyre Shqiptarëve Orthodhoksë që banojnë jashtë...

MANIPULIMI I SHQIPTARIT

Pushtet e abuzim në kishë

Skandalet në hierarkinë greke kanë shkaktuar një krizë të paparë në historinë e Kishës së Greqisë. Të gjitha çka thuhen sot publikisht, veçse, ka vite që përtypen në rrethet kishtare. Gjithë kjo dëshmon zvetënimin e strukturave vetëpastruese të një institucioni që...

Teknologjia e manipulimit

Një nga temat e rrahura në shtyp kohët e fundit ishte vetëvrasja e të miturve, me gjithë paragogët që e shoqërojnë, duke përfshirë dhe debatet mbi marrëdhëniet shtet-fe, gjë që ngjyroi gjykimet publike. Institucionet e traditës fetare, si dhe politikanë e publicistë,...

Reagimi kulturor i vetëvrasjes

Vetëvrasjet e fëmijve kanë shkënditur të blertën për një debat publik. Ndoshta duhej të vetëflijoheshin të miturit, që ne të rriturit të rezistonim një përsiatje mbi format e skajshme reaguese, një dukuri mjaft e ngjarë këto vite kalimtarie për shqiptarët prej...

Evllogjio Kurilla: Rrëfimi identitetit kulturor

Evllogjio Kurilla u lind në Ziçisht të Korçës në vitin 1880. Qysh 14 vjeç mërgoi në Greqi, ku u arsimua, shkroi e vdiq (1961). Ky ishte ai që në vitet 30, së bashku me Pandeli Kotokon, u parashtrua si emër kyç nga pala greke, si kusht për njohjen e autoqefalisë së...

KISHA KOMBËTARE

Zhvarrosjet si ngjarje kulturore greke

Varre me dhe pa eshtra Për të nisur këtë debat, vlen të kujtojmë librin Komunitete të imagjinuara i Benedict Anderson-it. Kjo vepër, me nëntitull “Përsiatje mbi origjinën dhe përhapjen e nacionalizmit”, ka tronditur kaq shumë studimet mbi kombin, saqë teorikët...

Gjurmë në palimpsestin shqiptar

Nuk dihet se çfarë kishin parashikuar etërit e kombit tonë për situatën e sotme të Shqipërisë, sepse para një qindvjeçari doktrinat kulturore nuk ushqenin përshkrime të sinqerta, sesa luftë të sinqertë, pavarësisht nga mjetet e përdorura. Sidoqoftë, tej lumërimeve e...

Gërsheti i Nolit dhe mbreti Xhejms

Mihal Grameno dhe otomanët Mihal Grameno, një nga veprimtarët për ndërgjegjësimin e kishës ortodokse shqiptare, por dhe për risimin e mendimit shqiptar njëherësh, na rrëfen një bisedë që pati në vitin 1913 me Ministrin e Drejtësisë të qeverisë së Vlorës, kur ky i...

Ethet e Janullatosit

Përderisa sëmundjet janë pjesë e përvojës njerëzore, i pranojmë e i respektojmë ato ashtu si gjithë natyrën tonë, por kur sëmundja e një anëtari të Kishës - në këtë rast, e kreut të saj - shkakton pasoja rrënimtare për anëtarë të tjerë, më i vogli detyrim është debati...

Ëndrra e trishtë e integritetit

Midis shqiptarësisë dhe grekësisë Historia e ortodoksisë shqiptare, e tejzbukuruar nga mendimtaria jonë dhe e shëmtuar nga ajo greke, vijon në brishtësi sepse në botën ballkanase e tillë është gjithçka që përfton integritet. Nëse shquajmë se sa e vështirë është sot të...

Sfondi grek në ortodoksinë shqiptare

Për të përkufizuar se sa grek është sfondi i ortodoksisë shqiptare, është njësoj sikur të mëtosh se ke fytyruar hijet arbërore në kishën greke. Sidoqoftë, kisha ortodokse shqiptare është më afër kishës greke sesa kishat e tjera ortodokse, jo vetëm gjeografikisht, por...

Për një ripërqasje shqiptaro-greke

Vitet e fundit mendimtaria shqiptare ka ecur e është pasuruar me vepra të denja. Dhe më vijnë tani ndërmend njëzetë numrat e revistës Përpjekja, botuar nga Fatos Lubonja, artikujt dhe esetë e këtij të fundit te Liria e Kërcënuar e gjetkë; esetë e Aurel Plasarit, Vija...

Petro Luarasi: Ndriçim, opinion, përndjekje